Roma: onbekend maakt onbemind

Sinti en Roma in Europa

Ik had toegezegd meer achtergrondinformatie te geven over Sinti.
De recente berichten over uitzetting van Roma in Frankrijk zullen jullie ook wel hebben bereikt. De foto’s daarvan in de kranten hebben mij geraakt. Herhaling van de geschiedenis (zie ook mijn volgend blog). Hoogste tijd dus voor nadere uitleg.

Geschiedenis van de Sint en Roma
In 1971 is tijdens het Wereld Roma Congres in Londen de overkoepelende naam ‘Roma’ aangenomen voor Sinti en Roma. In de volksmond worden ze ‘zigeuners’ genoemd. (Een scheldwoord, zie mijn eerdere blog.) Ook zijn toen de Roma-vlag en het volkslied Gelem Gelem in gebruik genomen.

Toch hebben Sinti en Roma een eigen geschiedenis.
Aanvankelijk kwamen beiden uit India. Het verhaal wil dat ze ca. 2.000 jaar geleden vanwege hun geloofsovertuiging uit India moesten vertrekken. Ze woonden daar langs de rivier de Sindh (eén van de provincies van Pakistan, die nu hard getroffen is door de watersnood).
Rond de 5e eeuw moet de groep zich in twee delen hebben gesplitst.
De ene groep, de Roma, belandde in de Balkanlanden.
De andere groep, de Sinti, is via Egypte (vandaar de benaming ‘Gipsy’), Marokko en de golf van Gibraltar Europa binnengekomen. Ze vestigden zich met name in Spanje, Frankrijk en Duitsland.

Nederland
Al in 1420 zijn de eerste Sinti in Deventer gesignaleerd. (De ouders van één van mijn beste vriendinnen liggen begraven in Schalkhaar, vlakbij Deventer. Omringd door ‘zigeuner’graven met mooie fotoportretten en vooral heel veel bloemen (de familie koopt elke week alle restantbloemen van de markt op)).
Aanvankelijk was het contact tussen de Sinti en de Nederlanders gewoon goed. De Sinti verdienden de kost als handelaar, muzikant, venter, mandenvlechter of beoefende kermis- of circusachtige beroepen. Lange tijd werden ze niet als afzonderlijke groep gezien.
De eerste Roma (die uit Oost Europa dus, het blijft verwarrend) kwamen overigens pas in de vorige eeuw naar Nederland.

‘Ziehende Gauner’
Helaas keerde het tij zich voor de Sinti. Steeds vaker werden ze gezien als ‘vieze, rondtrekkende, ongeletterde dieven’. Dat had vooral te maken met de toenemende ordeningsdrang c.q. bureaucratie van de Nederlandse overheid. Daar paste geen nomadische groepen in. Van lieverlee, van midden 19e eeuw tot 1928, werden ‘zigeuners’ als lastig beschouwd. Daarna zelfs als gevaarlijk en crimineel. Discriminerende Woonwagenwetten werden ingesteld.
De rol van met name de Nederlandse politie in de 2e Wereldoorlog tegenover de Sinti (en Roma) is ronduit beschamend (zie mijn volgend blog).
Pas in 1999 werd de laatste in de serie Woonwagenwetten (die van 1968) ingetrokken. Vanaf dat moment voert de Nederlandse overheid geen apart beleid meer voor woonwagenbewoners.
Sinti-voorman Hannes Weiss maakt zich toch ernstig zorgen. Wat zal een kabinet met gedoogsteun van Wilders voor hen in petto hebben… Franse toestanden? Alsjeblieft niet!

Voor alle duidelijkheid: niet alle woonwagenbewoners zijn Sinti of Roma. Ook veel autochtone Nederlanders trokken in de afgelopen eeuwen vanwege hun beroep door Nederland. En wonen nog altijd in woonwagenkampen. Neem de familie (van Frans)Bauwer.

Europa
In Europa bevinden zich anno 2010 rond de 9 miljoen Roma.
Naar schatting verblijven tussen de 10.- en 15.000 van hen in Nederland. Ruim de helft daarvan is Sinti (zij wonen met name in Limburg en Brabant).
Roma en Sinti verstaan elkaars dialect wel, maar het Romani (Roma-dialect) verschilt toch van het Romanes (Sinti-dialect). Beider taal is overigens vooral een gesproken taal. Omdat ze van oudsher altijd rekening moe(s)ten houden met vervolging, tot op heden, zijn ze terughoudend in het op schrift vastleggen van hun cultuur.
Ik hoorde onlangs van bijzondere spoortekens die ze voor elkaar achterlaten/lieten in het bos. Onbegrijpelijk voor leken, voor hen één van de manieren om te overleven. Wat dat laatste betreft: dat geldt ook voor hun muziek. Eigen, puur, niet aangeleerd, deels onbegrepen. Maar wel doorleefd en onlosmakelijk verbonden met hun leven en cultuur. Een mooie, maar vooral schrijnende uiting (denk ook aan de flamenco, de duende) om te overleven.

Analfabetisme en taboes
Er is analfabetisme onder de Sinti. Maar ik weet ook dat een aantal vrouwen binnen hun gemeenschap zich, met succes, erg sterk maakt voor goed onderwijs aan de kinderen. Al moeten ze daar intern en extern barrières voor doorbreken.

Taboes kent deze gemeenschap beslist. Zo praat je praat niet over geboorte, dood of seks.
Daarnaast staan hoog in het vaandel met name het samenzijn, eerbied en respect voor ouderen en onvoorwaardelijke liefde voor kinderen. Ondanks alle ontberingen en tegenstand hebben de Sinti kans gezien deze tradities, waarden en normen decennia lang in stand te houden. Laten we een voorbeeld aan hen nemen. In plaats van deze mensen als een bedreiging te zien.

Roma (Roma en Sinti dus) vormen de grootste etnische minderheid in Europa. Een minderheid die al heel lang geen eigen land heeft gekend, nooit oorlog heeft gevoerd, maar toch altijd weer wordt verguisd en verjaagd. Tot op de dag van vandaag.
Sarkozy zou zich diep moeten schamen. De man heeft geen idee wat hij dit volk aandoet, anders zou hij en de zijnen deze maatregelen niet hebben getroffen.

Ik voel me onmachtig, boos. Plaatsvervangende schaamte maakt zich van mij meester. Uiteindelijk ben ook ik ‘een burger’.
Het enige wat ik nu kan doen, is door meer informatie te geven hopelijk meer begrip te kweken voor een bijzonder, bewonderenswaardig en intrigerend volk waar ik zeer begaan mee ben.