Dokter Hirschel-Kerényi, de eerste vrouwelijke huisarts te Bussum;

Levensverhaal van (de Hongaarse) Marguerite Hirschel-Kerényi;

een bijzondere ‘Bussumse’ dame

Tijdens mijn speurtocht naar het bewogen leven van Maria Mispelblom Beijer-Theunissen (zie elders op mijn website) kwam ik nog een bijzondere Bussumse dame op het spoor: dokter Marguerite Petra Ilona Hirschel-Kerényi.

Een paar Bussumse vrouwen vertelden dat ze af en toe een envelopje (met geld) voor Maria moesten ophalen bij een dokter in het Spiegel. Die dokter, een vrouw, sprak met een ‘Duits’ accent.
Ze reed rond in een Chevrolet de Luxe met altijd een grote herdershond naast zich, of het dier liep achter de bolide aan. Ze was klein van postuur en kwam nauwelijks boven het dashboard uit. Parkeren kon ze niet. Dus als je ergens in het dorp een Chevrolet dwars over de weg zag staan, dan wist je: de dokter is op huisbezoek!
Ze droeg mooie jurken, liep op vrij hoge hakken en had altijd een grote verse bloem in haar decolleté.

Dit intrigerende verhaal vergde uiteraard nader onderzoek. Ik kwam er al snel achter dat dit nog niet eerder was gedaan. Werk aan de winkel dus.

Een van de eerste vrouwelijke huisartsen in Nederland

Marguerite Kerényi kwam oorspronkelijk uit Györ (nu Raab geheten), dat destijds in Hongarije lag.
Haar twaalf jaar oudere man Wilhelm Nathan (Vilmos) Hirschel kwam uit het toen nog Hongaarse Kis Marton (nu Eisenstadt geheten). Zij trouwden in Pozsony (vanaf 1919 Bratislava geheten).
Wilhelm kwam uit een vermogende joodse familie. Het ‘klimaat’ was (ook) in die tijd in onder meer Hongarije zeer bedreigend voor hem. Hongaarse vrouwen mochten er na 1915 geen Medicijnen studeren. Dat zullen de voornaamste redenen zijn geweest voor het echtpaar om hun vaderland te verlaten.
Wilhelm studeerde, naar alle waarschijnlijkheid, Chemie aan de universiteit van Leuven. En Marguerite met zekerheid aan de universiteit van Amsterdam.

Na haar afstuderen begon Marguerite in 1922 met haar praktijk, aanvankelijk aan de Koningslaan nummer 13 in Bussum. Navrant detail is dat dit wit geschilderde huis voor en in de oorlog het Bruine Huis werd genoemd. In 1933 vestigde zich daar het Kringhuis van de NSB (Meer daarover is hier te vinden.)
In het voorjaar van 1924 verhuisde het echtpaar, met de praktijk, naar Willemslaan 7. En in 1935 kochten zij de prachtige grote villa aan de Koedijklaan nummer 2.

In de oorlog hebben ze wonderlijk genoeg Wilhelm nagenoeg met rust gelaten. Hij heeft een paar dagen vastgezeten, maar is weer losgelaten. Hij moest wel een ster dragen, kwam zo wie zo bijna nooit buiten, maar hij overleefde de oorlog.
Hun huwelijk bleef tot in ieder geval Marguerite’s grote verdriet kinderloos. Misschien is dit, naast haar positie als arts in Bussum en het feit dat zij zelf niet joods was, mede de reden geweest dat de Duisters haar man met rust hebben gelaten. Ze hadden geen nageslacht. Hoe wrang.

Experimenten

Wilhelm stierf op Nieuwjaardag, 1 januari 1956. De doodsoorzaak heb ik niet kunnen achterhalen. Als chemicus was hij ook na zijn pensionering altijd bezig met experimenten. Ik sprak een van hun dienstmeisjes van toen. Zij hoorde telkens ‘plofjes’ uit zijn laboratorium komen. Wilhelm beweerde de vloeistof voor de neonverlichting uitgevonden te hebben. Een uitvinding waar Philips meer vandoor zou zijn gegaan.

Tot aan haar dood op 5 februari 1957, net een jaar na de dood van haar man, heeft dokter Hirschel op de Koedijklaan haar praktijk gevoerd. Zelf had zij, wetende dat ze aan leukemie leed, gezegd hebben ‘in het zadel te willen sterven’. Vlak voor haar dood had zij haar hond in laten slapen.

Kunst-, antiek,- en inboedelveiling

Na haar begrafenis is er eerst een enorme veiling geweest waar Jan en Alleman op afkwam. Vooral op het mooie echtelijk bed schijnt behoorlijk geboden te zijn. Na deze veiling werd het huis hermetisch afgesloten en zeer grondig gereinigd. Dat geeft te denken. De experimenten, en de doodsoorzaak van Marguerite en wellicht ook die van Wilhelm. Denk aan Madame Marie Curie, die overleed aan de gevolgen van haar experimenten met radioactief materiaal.

De verkorte versie van Marguerite’s levensverhaal vind je onder andere onderaan deze pagina, in het artikel voor BussumsNieuws. Een iets uitgebreider verhaal schreef ik voor Spiegelschrift, winter 2019. Zie ook hieronder.
Maar er is ook veel uitgebreidere versie (en die moet inmiddels ook nog weer worden aangevuld met waardevol materiaal).

Uitgebreide versie van haar levensverhaal

Want net als bij Maria Mispelblom Beijer kwam ik nog veel meer op het spoor, en werkte dat uit in een ‘uitgebreide’ versie. Mocht iemand daar interesse in hebben: de Vereniging van Nederlandse Vrouwelijke Artsen heeft de pdf van deze uitgebreide versie opgenomen op hun website. 
En ook het Atria (Kennisinstituut voor Emancipatie en Vrouwengeschiedenis) heeft deze pdf in hun digitale archief opgenomen.

NB Inmiddels heb ik nog diverse vrouwen gesproken die dokter Hirschel goed gekend hebben. Lees hier hun mooie, liefdevolle verhalen.