Woonwagenbewoners in Nederland
Ook in het Gooi onbekend en onbemind
Grenzen
Als thema voor het najaarsnummer van het tijdschrift Tussen Vecht en Eem (TVE) 2023 was gekozen voor ‘GRENZEN’. Grenzen, pogingen ze te trekken, te handhaven of te verleggen, hebben door de eeuwen heen vele gezichten en gevolgen.
Mij was gevraagd hieraan een bijdrage te leveren. Direct kwam bij mij het onderwerp ‘Woonwagenbewoners’ op, met een extra accent op de Roma en Sinti.
Loeloedji, kleine rode bloem
Mijn fascinatie voor woonwagenbewoners, met name voor ‘zigeuners’, begon toen ik als twaalfjarige Loeloedji, kleine rode bloem las. Jeugdboek van het jaar 1966 dat gaat over een leven van een meisje dat zo anders was dan het mijne.
Auteur Toos Blom (1896-1986), die deze prijs overigens moest delen met Mies Bouhuys, had zich grondig gedocumenteerd. Lau Mazirel, voorvechtster van zigeunerbelangen, zorgde bij de prijsuitreiking voor de nodige ophef. In een pamflet betoogde ze dat de schrijfster van Loeloedji alle vooroordelen tegen zigeuners bevestigde.
De eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat ik mij al tijden voorneem dit boek nog eens te lezen. Het is er nog niet van gekomen.
Blijvende fascinatie
Elders op mijn website is veel informatie te vinden over vooral de Sinti. Al vele jaren verdiep ik mij in hun cultuur. En probeer ik mijn bescheiden steentje bij te dragen aan het wegnemen van vooroordelen ten aanzien van de Sinti, maar ook de Roma en andere woonwagenbewoners (ook wel Kampers genoemd). (Zie ‘Sinti en Roma’.)
Sinds een aantal jaren is er meer aandacht voor de Porajmos, de vergeten Holocaust. De experimenten die kamparts Mengele uitvoerde op Sinti-tweelingen zijn eigenlijk te gruwelijk voor woorden. Toch moeten die verhalen worden (door)verteld. Dat nooit weer…
‘Onbekend maakt onbemind’. Dit gezegde gaat zeker op als het gaat om woonwagenbewoners.
Inmiddels heb ik er heel wat boeken, onderzoeken en biografieën over gelezen, en films en documentaires gezien. De drie dagen dat ik mij als enige ‘burger’ in 2010 mocht onderdompelen in de jaarlijkse Sinti-bedevaart in Roermond heeft een onuitwisbare indruk op mij gemaakt. Ik mocht er vrijelijk filmen. (Unieke beeldmateriaal waar helaas niemand in geïnteresseerd lijkt, wat ik de afgelopen jaren ook heb geprobeerd. Zelf ben ik niet technisch genoeg onderlegd om deze DAT-bandjes om te zetten naar een nu veel toegankelijker format.)
Kennis delen
De redactie van TVE stelde mij in staat stelt alle informatie die ik heb verzameld omtrent woonwagenbewoners te delen met de geïnteresseerde lezer.
Mijn websitebezoekers maak ik natuurlijk ook graag deelgenoot van het artikel Woonwagenbewoners in Nederland; ook in het Gooi onbekend en onbemind.
In mijn artikel wordt mede ingezoomd op de woonwagenkampen in het Gooi die er waren en deels nog zijn.
Woonwagen Cultuurdag, ‘Samen op reis’
Op Facebook volg ik de pagina ‘Woonwagen Nieuws’ en ‘Rolleman’. Zo zag ik dat op 11 augustus jl. een Woonwagen Cultuurdag zou worden gehouden in het Openlucht Museum in Arnhem. Ik ging er naar toe en heb genoten. Van de mensen, de muziek en de vooroordelen-quiz.
De Vereniging Behoud Woonwagencultuur Nederland (VBWN) spelde Marco van Baalen, directeur van het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland (KIEN) een rollemanlintje op. (‘Rolleman’ is Bargoens voor woonwagen.) Hij kreeg deze onderscheiding omdat het KIEN een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan het plaatsen van de Woonwagencultuur op de lijst van immaterieel erfgoed, dat gebeurde in 2014.
Deze Woonwagen Cultuurdag vormde een mooie afsluiting van mijn werkzaamheden voor het artikel voor TVE. En onlangs bracht ik een kort bezoek aan het Bussumse woonwagenkamp Zanderij, waar ik hartelijk werd ontvangen. Hieronder is de tekst te vinden van ‘Woonwagenbewoners in Nederland; Ook in het Gooi onbekend en onbemind.’
Lees je liever het tijdschriftnummer van Tussen Vecht en Eem zelf, kijk dan even op de website van TVE hoe je hier een exemplaar van kunt bemachtigen. Onder andere verkrijgbaar bij Boekhandel LOS in Bussum.